İslam Öncesi ve Orta Asya Türk Kılıçları

[Sancar Özer]

Ülkemizde sosyal bilimlerle ilgili ana sorun tarihi arkaplan anlamında Osmanlı klasik çağından geriye gidilmememesidir. Başlangıçta demir perde arkasında kalan Orta Asya coğrafyasına ulaşmadaki zorluklardan kaynaklanan bu durum zamanla Osmanlı klasik çağı'ndan geriye doğru bir çalışma yapmaya gerek duymama hatta üzerinde çalışılacak birşey olduğunu dahi kabul etmeme kolaycılığına dönüşmüştür. Bu sebeple maalesef yabancı kendi kültür kökenlerimiz alanında yapılan bilimsel çalışmalar içinde dünyada en geri olan ülkelerden biriyiz. merak edenlerimiz ve araştırmacılarımız dahi konuyla ilgili bilgileri ancak yabancı çalışmalardan alabiliyor ve bu sebeple yabancı araştırmacıların önkabullerini peşinen kabul etmek zorunda kalıyor. Telif yerli eserler ise nadir ve eski bilgiler içeriyor. Halbuki özellikle 90lardan itibaren bu alanda müthiş bir ilerleme, adeta bir devrim yaşandı ve birçok yeni bilgiye ulaşıldı.

Kılıç alanında bu durumun vehameti artıyor.Bırakınız İran ve Orta Asya coğrafyasını, Anadolu'da Fatih'ten eski bir Türk kılıcının, Kanuni'den eski bir yatağanın bilinmemesi, yabancı literatürün bulunan silahları mevcut coğrafyaya bağlama eğilimi (İran'da bulunan Selçuklu kılıçlarının Farslara, bugünün Rusya'sında bulunan kılıçları Ruslara mal etme gibi) durumu iyice içinden çıkılmaz hale getiriyor. Hunlardan Osmanlılara Türk kılıcının tekamülünü bir zincir halinde ele almayı zorlaştırıyor.

Uzun yazdım ve bahsettiğim konular da çok incelemeye ve tartışmaya muhtaç konular biliyorum. Lakin bu başlıkta sadece elimde bulunan islam öncesi devre ait yahut Osmanlı coğrafyası dışında kalan Türk kesici silahlarının resimlerini paylaşmak ve en azından biz kılıçseverler arasında bu mevzuya dikkat çekmektir niyetim.   Daha gevezelik etmeden, buyrunuz:

Not: Daha önce benzer bir başlık açmış mıydım hatırlayamadım, forumda da bulamadım. Eğer gözümden kaçtıysa kusura bakmayın.

[Sancar Özer]

üstteki mesajın en alttaki resmi mevcut bir Avar kılıcının replikasıdır unutmadan

[Sancar Özer]

devam

[Sancar Özer]

devam

[Sancar Özer]

devam (3. resimdeki içbükey bronz bıçaklara dikkat )

[Sancar Özer]

Kalanını imageshack'e yükledim 

[Sancar Özer]

Şimdilik hepsi bu kadar 

[Bekir Çankırı]

Çok detaylı bir araştırma  ,çok kıymetli bir katkı  hiç bilmediğimiz alanlarda  değerli hazinelerimizi önümüze serdiniz. çok çok etkilendim elinize  emeğinize sağlık sancar bey.

[Eylem Cengiz]

Oy oy oyyy... Eline sağlık. Elinde başka varsa onlara da talibiz.  -^b

[Cengiz Çetin]

Sancar bey ellerinize emeginize sağlık.Aslında Rus ve Çin kaynakları iyice taranabilse ve müzeleri incelenebilse pekçok eser çıkacağı aşikar.Kurganlardan çıkan eserleri göremiyoruz.Çin yada rus araştırmacılar bunları ya kendi kültürleri olarak tanıtıyorlar yada hiç tanıtmıyorlar.Kurganlardan çıkan eserleri inceleme imkanımız olsaydı keşke.Ama bu çalışmanız bize pekçok konuda fikir veriyor.Bazı kılıçlara baktığımda bugün bildiğimiz kılıçların tekamülü hakkında fikir fahibi olabiliyorum.Bazı kılıçların bugün bildiğimiz kılıçlarla bağlantısı olmadıgıda görülüyor.Coğrafi ve kültürel ihtiyaçlara göre değişiklikte olabilir.Belkide Türk kültürüyle bağlantılı olmayabilir.Bunu şuanda bilemiyoruz.Çünkü bu gelişimi yeterince inceleme imkanımız yok.

[Sancar Özer]

Aslında tarihi gelişim şu şekilde özetlenebilir; Ordos bronzları gibi örneklerde de görülen en erken Hun öncesi, Saka ve erken Hun dönemi bronz kılıçlar çağın diğper kültürlerindeki gibi iki ağızlı düz yaprak formunda silahlar. Lakin bu dönemde bile Ordos bronzları arasında eğri ve içbükey ağızlı bıçaklara rastlıyoruz ki bu yatağanın kökenleri tartışması açısından mühim. Çelik kullanılmaya başlamasından itibaren önce düz iki ağızlı, tek elle kullanılan uzun kılıçlar yapılıyor. Yüksek ve Geç Hun dönemleri boyunca bu silahların süvari ihtiyaçlarını karşılamak için yaaş yavaş evrildiğine şahit oluyoruz. Önce kabza süvariye daha geniş bir kesiş açısı sağlamak için kıvrımlı bir form alıyor, daha sonra kullanılmayan ters ağız yavaş yavaş köreliyor ve sadece üçte birlik uç kısmı keskin bırakılmaya başanıyor ki bu da yelmanın ortaya çıkmasına neden oluyor. Daha sonra tek ağızlı düz namlulu ve kıvrık kabzalı kılıçlar yerleşiyor. Erken Avar döneminden itibaren artık hafif kavisli, yelmanlı, tek ağızlı ve kıvrık kabzalı kılıç ortaya çıkmaya başlıyor. Tüm dünyadaki eğri kılıçların atası olan bu silah önce bir müddet diğer tip düz kılıçlarla beraber kullanılıyor. Bu örneklere Avrupa Hunlarında da rastlamak mümkün. ancak Göktürk döneminden itibaren Türk kılıcı denen eğri kılıç tipinin olgunlaştığına şahit oluyoruz. Bu dönemde kullanılan çelik de mükemmelleşiyor ve Batı Orta Asya'da bulunan Göktürk çelik üretim merkezi olan Polat şehrinde bugün şam çeliği veya pota çeliği olarak bilinen çelik icat ediliyor.

artık malzeme ve form olarak olgunlaşan Türk kılıcı bundan sonraki dönemde yavaş yavaş dünyaya ihraç edilmeye başlanıyor. Özellikle Selçukluların Ön Asya'ya göçleri ile başlayan süreç bu silahı geniş bir coğrafyaya yayıyor. Minyatürlerden teşhiş ettiğimiz Selçuklu dönemi kılıçları hafif kavisli ve oldukça uzun. Fatih'in meşhur kılıcını hatırlatır bir formda.

Çin'de 8-10.yüzyıl arası eğri Türk kılıcı formu girse de asıl popülerleşmesi 16.yüzyılda Çin'e hakim olan Moğol kabilesi Mançuların orduda ana silah haline getirmesiyle oluyor. Zamanla bu silah Dao adıyla bilinen halini alıyor.Diğer yandan Delhi Sultanlığı ve Babürlü fetihleri ile Hindistan'a giren bu form Tulvar olarak bilinen silah halinde geliyor. Osmanlı sonrası dönem ve Avrupa'ya yayılışı ise zaten hepimizcew malum olduğu için yazmıyorum.

[Sancar Özer]

Elime yeni geçen dört resmin ilk üçü Kazan'daki Krimelin Müzesi'nden:

[Sancar Özer]

İkinci resim 11.-12.yy. arası Altın Ordu Türk kılıçları. Resimde en altta bulunan kılıç namlu tipi, yelman ve balçak olarak klasik dönem Osmanlı kılıçlarını haber veriyor; özellikle de Fatih'in meşhur kılıcına çok benziyor. Onun üstündeki kılıcın balçağı ve namlusu ise Konya Şehir Müzesi'ndeki iki Türkiye Selçuklu kılıcının nerdeyse aynısı. En üstte bulunan kılıç ise Deşt-i Kıpçak Tatarlarının tabandan uca doğru daralan kılıçlarını andırıyor.

En üstteki resim Bulgar hanı Korbrut Han'a ait kılıç. 3. resimde ise bir Altın Ordu Kıpçak zırhı görülmekte. Son resimde ise M.S. 4-5 yüzyıla tarihlenen Brut kurganından çıkarılan bir kılıç görülüyor.

[Sancar Özer]

Bu da 10-11.yy.a ait Macaristan'da bulunmuş olan kılıçların çizimleri, malum Hun sonrası Avar, Peçenek ve Kıpçak hakimiyeti sözkonusudur bu bölgede.

[Sancar Özer]

Çeşitli kurgan(anıt mezar) kazılarında ele geçmiş silahlar